ข้อความมาตรฐานเอกสารกำกับวัตถุออกฤทธิ์ Clonazepam
คุณสมบัติทางเภสัชวิทยา
เภสัชพลศาสตร์
clonazepam เป็นยาในกลุ่ม benzodiazepines ออกฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลางโดยเป็น
agonist ที่ benzodiazepine receptor ซึ่งจับกลุ่มอยู่กับ GABAA receptor และ chloride channel อยู่ที่เยื่อหุ้มเซลล์ประสาท ทำให้ GABAA receptor ทำงานได้มากขึ้น ส่งผลให้ chloride channel เปิด ยอมให้ chloride ions เข้าสู่เซลล์มากขึ้น เกิด hyperpolarization และยับยั้งการทำหน้าที่ของเซลล์ประสาทต่างๆ ทำให้มีผลลดอาการวิตกกังวล ทำให้ง่วงหลับ ต้านอาการชัก คลายกล้ามเนื้อ และอาจเกิดภาวะสูญเสียความจำข้างหน้า
เภสัชจลนศาสตร์
ยาถูกดูดซึมได้ดีในทางเดินอาหาร ความเข้มข้นของยาในพลาสมาจะสูงสุดหลังจากรับประทานยาประมาณ 1-2 ชั่วโมง ยาจับกับโปรตีนในพลาสมาประมาณร้อยละ 85 ยาถูกแปลงสภาพที่ตับได้สาร metabolite ที่ไม่มีฤทธิ์และถูกกำจัดออกทางไต ยามีค่า half-life ประมาณ 18-50 ชั่วโมง
สรรพคุณหรือข้อบ่งใช้
- กันชัก
- ลดอาการตื่นตระหนก (Panic)
ขนาดการใช้และวิธีใช้
กันชัก
ผู้ใหญ่: ในระยะเริ่มแรก รับประทานครั้งละไม่เกิน 0.5 มก.วันละ 3 ครั้ง หากจำเป็นสามารถเพิ่มขนาดยาได้ครั้งละ 0.5-1 มก. ในทุก 3 วัน จนสามารถควบคุมอาการได้ แต่ต้องไม่ทำให้เกิดอาการข้างเคียงเพิ่มขึ้น ขนาดสูงสุดไม่เกินวันละ 20 มก.หรือตามแพทย์สั่ง
ผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยหนักด้วยโรคทางกาย ควรลดขนาดของยาลง
ทารกและเด็กอายุไม่เกิน 10 ปี หรือ น้ำหนักตัวไม่เกิน 30 กก.: ในระยะเริ่มแรกรับประทานในขนาด 0.01- 0.03 มก./น้ำหนักตัว 1 กก/วัน โดยไม่เกิน 0.05 มก./น้ำหนักตัว1กก./วัน แบ่งให้วันละ 2-3 ครั้ง
หากจำเป็นสามารถเพิ่มขนาดยาได้ใน ขนาดครั้งละไม่เกิน 0.25-0.5 มก.ในทุก 3 วันจนสามารถควบคุมอาการได้ แต่ต้องไม่ทำให้เกิดอาการข้างเคียงเพิ่มขึ้น ขนาดยาสูงสุดต้องไม่เกินวันละ 0.1-0.2 มก./น้ำหนักตัว 1 กก. หรือตามแพทย์สั่ง
ลดอาการตื่นตระหนก (Panic)
ผู้ใหญ่:ในระยะเริ่มแรก รับประทานครั้งละ 0.25 มก. วันละ 2 ครั้ง หากจำเป็นสามารถเพิ่มขนาดยาได้ 0.125-0.25 มก. วันละ 2 ครั้งในทุก 3 วัน จนสามารถควบคุมอาการตื่นตระหนกได้ แต่ต้องไม่ทำให้เกิดอาการข้างเคียงเพิ่มขึ้นขนาดยาสูงสุดไม่เกินวันละ 4 มก. หรือตามแพทย์สั่ง
ผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยหนักด้วยโรคทางกาย ควรลดขนาดของยาลง
เด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี ไม่ควรใช้ ลดอาการตื่นตระหนก เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลประสิทธิผลและความปลอดภัยเพียงพอ
คำเตือน อาจเสพติดและให้โทษ ต้องใช้ตามแพทย์สั่ง
คำเตือนหรือข้อควรระวัง
(1) อาจทำให้ง่วงซึม ไม่ควรขับขี่ยานพาหนะหรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรกลหรือในที่สูง
(2) ห้ามดื่มสุรา หรือสิ่งที่มีแอลกอฮอล์ผสมอยู่
(3) ห้ามใช้ในผู้ที่แพ้ยากลุ่มเบนโซไดอาซีปีน (Benzodiazepines) ผู้ป่วยโรคต้อหินเฉียบพลันชนิดมุมแคบ (Acute narrow angle glaucoma)
(4) สตรีมีครรภ์ สตรีระยะให้นมบุตร ผู้ป่วยโรคตับ โรคไต โรคต้อหินชนิดมุมเปิด (Open angle glaucoma) โรคไมแอสทีเนีย แกรวีส โรคพอร์ไฟเรีย โรคที่ระบบทางเดินหายใจทำงานบกพร่อง ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคทางจิตเวช เช่น โรคจิต โรคอารมณ์ซึมเศร้า เป็นต้น ผู้มีประวัติการติดยา หรือสารเสพติด ควรใช้ด้วยความระมัดระวังเป็นพิเศษ
(5) อาจเกิดผลตรงข้ามกับฤทธิ์ของยาที่ให้ (paradoxical reactions) ในเด็ก ผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยหนักได้
(6) อาจทำให้เกิดความผิดปกติของเม็ดเลือด ตับหรือไตได้
(7) ไม่ควรใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน นอกจากแพทย์สั่ง หากใช้เป็นประจำควรปรึกษาแพทย์ก่อนหยุดใช้
(
อาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาเมื่อใช้ร่วมกับยาอื่น ทำให้ระดับยาเพิ่มขึ้นหรือลดลงได้มาก หากจะใช้ร่วมกับยาอื่นต้องปรึกษาแพทย์
(9) หากมีอาการนอนไม่หลับ ประสาทหลอน พฤติกรรมผิดปกติ กล้ามเนื้อเปลี้ย หรือมีไข้ ควรหยุดใช้ทันทีและรีบปรึกษาแพทย์
(10) ระมัดระวังการใช้ในผู้ป่วยภาวะเลือดมี albumin ต่ำ
(11) ระมัดระวังการใช้ในผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัด เนื่องจากมีผลกดการไอ
(12) เมื่อใช้เป็นยากันชัก การหยุดยาควรลดลงทีละน้อย เพื่อป้องกันการเกิด status epilepticus
(13) การใช้ยานี้เป็นเวลานานในเด็ก อาจมีผลต่อพัฒนาการของเด็กเป็นเวลาต่อเนื่องหลายปีได้
(14) ระมัดระวังการใช้ในผู้ป่วยโรคลมชักที่มีอาการชักหลายชนิดร่วมกัน เพราะอาจทำให้อาการชักแบบเกร็งกระตุกทั้งตัว (generalized tonic-clonic ) เพิ่มมากขึ้น
ข้อห้ามใช้
(1) ห้ามใช้ในผู้ที่แพ้ยานี้
(2) ห้ามใช้ร่วมกับยาที่มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง รวมทั้งแอลกอฮอล์ หรือสิ่งที่มีแอลกอฮอล์ผสมอยู่
(3) ห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคต้อหินเฉียบพลันชนิดมุมแคบ
(4) ห้ามใช้เพื่อการรักษาโรคจิต (psychoses)
(5) ห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคตับ
หมายเหตุ : ในกรณีที่จำเป็นต้องใช้ ให้อยู่ในดุลยพินิจของแพทย์
อาการไม่พึงประสงค์
อาการไม่พึงประสงค์เกิดจากฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง อาการที่พบส่วนใหญ่ คือ ง่วงซึม กล้ามเนื้อทำงานไม่ประสานกัน กล้ามเนื้อเปลี้ย สับสน มึนงง เวียนศีรษะ ใจสั่น ชีพจรเต้นเร็ว นอกจากนี้ อาจเกิดภาวะเสียความจำข้างหน้า มีรายงานการเกิดอาการระคายเคืองทางเดินอาหาร และพบปฏิกิริยาทางผิวหนัง
ปฏิกิริยาระหว่างยา
ระวังการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา หากให้ยานี้ร่วมกับ
(1) แอลกอฮอล์หรือยากดระบบประสาทส่วนกลาง เพราะจะทำให้ฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลางเพิ่มขึ้น และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะหยุดหายใจ (apnea)
(2) ยาที่มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์จากตับ เช่น cimetidine, erythromycin, fluoxetine, ketoconazole, indinavir, propanolol, metoprolol และยาคุมกำเนิดชนิดรับประทาน เป็นต้น จะยับยั้งการเกิด metabolism ที่ตับ ส่งผลให้ค่า half-life ของการกำจัดยา clonazepam ยาวขึ้น
(3) ยาที่มีฤทธิ์กระตุ้นเอนไซม์จากตับ เช่น rifampin จะทำให้ metabolism ที่ตับเพิ่มขึ้น ส่งผลให้ค่าhalf-life ของการกำจัดยา clonazepam สั้นลง
(4) carbamazepine จะทำให้อัตราการเกิด metabolism ของ clonazepam เพิ่มขึ้น ส่งผลให้ค่าhalf-lifeของการกำจัดยา clonazepam ลดลง นอกจากนี้ ยาจะทำให้ความเข้มข้น carbamazepine ในพลาสมาสูงขึ้น จึงควรเฝ้าติดตามดูอาการของผู้ป่วยและปรับขนาดยา carbamazepine ให้เหมาะสม
การได้รับยาเกินขนาด
อาการแสดง
ง่วงซึม สับสน พูดเสียงลาก สั่น ชัก หัวใจเต้นช้า เดินโซเซ อ่อนแรง reflex ลดลง โคม่า และอาจกดการหายใจ
การรักษา
ลดการดูดซึมยา โดยทำให้อาเจียนร่วมกับการให้รับประทาน activated charcoal เพื่อลดการดูดซึมยาสำหรับผู้ป่วยที่ยังไม่หมดสติ หรือให้ล้างท้องในกรณีที่ผู้ป่วยหมดสติ
ให้การรักษาตามอาการร่วมกับให้ specific antidote โดยให้สารละลายทางหลอด
เลือดดำเพื่อเพิ่มการกำจัดยา หากมีภาวะกดการหายใจควรให้ออกซิเจน หากจำเป็นให้พิจารณาช่วยการหายใจ อาจพิจารณาให้ยา flumazenil ซึ่งเป็น specific benzodiazepine receptor antagonist เพื่อลดฤทธิ์การสงบระงับประสาทหรือฤทธิ์กดการหายใจ ทั้งนี้ ต้องเฝ้าระวังติดตามอาการของผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด เนื่องจาก flumazenil อาจทำให้เกิดการชัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ป่วยที่ใช้ benzodiazepine ต่อเนื่องมานานหรือผู้ป่วยที่กำลังรับประทานยา tricyclic antidepressant ไม่ควรใช้ flumazenil ในผู้ป่วยโรคลมชักที่เคยรักษาด้วย benzodiazepine ควรศึกษาเอกสารกำกับยา flumazenil ก่อนการใช้ หากมีภาวะความดันเลือดต่ำ ถ้าจำเป็นอาจพิจารณาให้ vasopressor เช่น dopamine, norepinephrine หรือ metaraminol ทางหลอดเลือดดำ ควรเฝ้าระวังการหายใจ ชีพจร และความดันเลือดของผู้ป่วย
ที่มา
www.thaifda.com/editor/data/files/narcotic/docs/Clonazepam.doc
